Όλοι έχουν αισθανθεί χαρά, λύπη, θυμό, ζήλια και ούτω καθεξής. Ωστόσο, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ακριβώς τι είναι το συναίσθημα. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα συμφωνούσαν ότι τα συναισθήματα είναι εσωτερικές υποκειμενικές καταστάσεις που μπορούν να αλλάξουν από τη μια στιγμή στην άλλη. Μαθαίνουν να διαφοροποιούν αυτές τις εσωτερικές καταστάσεις και να τους δίνουν ονόματα όπως ευτυχία, χαρά και φόβος. Η μελέτη των συναισθημάτων έχει δείξει ότι για να κατανοήσουμε τη φύση των συναισθημάτων δεν μπορούμε απλά να περιγράψουμε μόνο μερικά από τα γνωστικά χαρακτηριστικά τους. Τα συναισθήματα είναι υποκειμενικές καταστάσεις που συνοδεύονται από πολύπλοκες σωματικές αλλαγές, όπως αλλαγές στον καρδιακό ρυθμό (όταν κάποιος φοβάται ότι η καρδιά του χτυπά πιο γρήγορα) και αλλαγές στις εκφράσεις του προσώπου (η χαρά συνήθως συνοδεύεται από ένα ευρύ χαμόγελο). Και ενώ ορισμένα συναισθήματα φαίνεται να είναι ακούσια πάθη (κάποιος μπορεί να αισθάνεται φόβο στη θέα ενός φιδιού), άλλα φαίνεται να ενεργοποιούνται από τις ίδιες τις σκέψεις (Roehling et al., 2017).
Οι ενήλικες αναγνωρίζουν ότι μπορούν να βιώσουν δύο ή περισσότερα συναισθήματα ταυτόχρονα. Κάποιος μπορεί να είναι χαρούμενος και ανήσυχος, για παράδειγμα, ή περήφανος και λυπημένος. Στην πραγματικότητα, τα μικτά συναισθήματα εκφράζονται από πολύ μικρή ηλικία. Οι συμπεριφορές των παιδιών στη μετέπειτα ζωή τους, καθώς και τα συναισθήματά τους, εξαρτώνται από τον τρόπο που προσκολλώνται στη μητέρα τους. Ο όρος προσκόλληση, σύμφωνα με τον Bowlby, αναφέρεται στον ισχυρό συναισθηματικό δεσμό που αναπτύσσεται μεταξύ του μωρού και της μητέρας του ή άλλων ανθρώπων στο άμεσο περιβάλλον κατά το πρώτο έτος της ζωής. Αυτή η στενή σχέση χαρακτηρίζεται από αμοιβαία αγάπη και τη μεγάλη επιθυμία των ατόμων να είναι μαζί (Mazzone et al., 2017).
Ο Bowlby πίστευε ότι ο δεσμός της προσκόλλησης συνήθως αναπτύσσεται μέσα από τέσσερις ευρείες φάσεις κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων ετών της ζωής, δημιουργώντας τελικά μια «δυναμική ισορροπία μεταξύ του ζεύγους μητέρας-παιδιού». Αυτές οι φάσεις είναι οι εξής (Keenan, Evans &Crowley, 2016):
1. Η φάση πριν από την προσκόλληση (από τη γέννηση έως τις έξι εβδομάδες). Τις πρώτες εβδομάδες της ζωής, καθώς τα βρέφη και οι φροντιστές επεξεργάζονται τα αρχικά συστήματα συντονισμού, τα βρέφη παραμένουν σε στενή επαφή με τους φροντιστές, από τους οποίους λαμβάνουν τροφή και που τα κάνουν να αισθάνονται άνετα. Δεν φαίνεται να συνειδητοποιούν ότι ένας ξένος τους φροντίζει, ούτε αναστατώνονται όταν είναι μόνοι μαζί τους.
2. Η φάση της υπό σχηματισμό προσάρτησης (έξι εβδομάδες έως έξι έως οκτώ μήνες). Τα μωρά αρχίζουν να ανταποκρίνονται διαφορετικά σε γνωστά και άγνωστα πρόσωπα και αρχίζουν να δείχνουν σημάδια προσοχής όταν έρχονται αντιμέτωπα με άγνωστα αντικείμενα και ανθρώπους.
3. Η φάση της σαφούς προσκόλλησης (έξι έως οκτώ μήνες έως 18-24 μήνες). Είναι μια περίοδος κατά την οποία τα παιδιά παρουσιάζουν πλήρες άγχος αποχωρισμού, όπου προφανώς αναστατώνονται όταν η μητέρα ή το άτομο που τα φροντίζει φεύγει από το δωμάτιο. Όταν επιτευχθεί αυτή η φάση της προσκόλλησης, ρυθμίζεται η φυσική και συναισθηματική σχέση μεταξύ του παιδιού και των αντικειμένων της προσκόλλησης. Κάθε φορά που η απόσταση μεταξύ μητέρας και παιδιού γίνεται πολύ μεγάλη, η μητέρα και το παιδί αναστατώνονται και φροντίζουν να μειώσουν την απόσταση, γιατί, όπως το μωρό αναστατώνεται όταν φεύγει η μητέρα, έτσι και η μητέρα αναστατώνεται όταν αφαιρείται το μωρό της και δεν μπορεί να το δει. Η προσκόλληση δίνει στο παιδί μια αίσθηση ασφάλειας. Η μητέρα γίνεται η βάση ασφαλείας από την οποία τα βρέφη μπορούν να σπεύσουν για τις εξερευνήσεις τους και στην οποία μπορούν να επιστρέφουν κάθε τόσο, για να ανανεώσουν την επαφή, πριν επιστρέψουν στις εξερευνήσεις τους. Κατά τους πρώτους μήνες της φάσης προσκόλλησης, η μητέρα φέρει τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη διατήρηση της ισορροπίας του συστήματος προσκόλλησης, επειδή η ικανότητα του μωρού να ενεργεί και να συναλλάσσεται είναι αρκετά περιορισμένη.
4. Η φάση των αμοιβαίων σχέσεων (18-24 μήνες και αργότερα). Καθώς το παιδί κινείται όλο και περισσότερο και ξοδεύει περισσότερο χρόνο μακριά από τη μητέρα, το ζευγάρι σχηματίζει μια αμοιβαία σχέση στην οποία μοιράζονται την ευθύνη της διατήρησης της ισορροπίας του συστήματος. Στους ανθρώπους, αυτή η μεταβατική φάση διαρκεί αρκετά χρόνια (Gauderman et al., 2015).
Φαίνεται οτι τα παιδιά που έχουν αναπτύξει μια ασφαλή προσκόλληση στη μητέρα τους αργότερα γίνονται ευτυχισμένοι και καλά προσαρμοσμένοι ενήλικες. Αντίθετα, σε περιπτώσεις όπου η προσκόλληση στη μητέρα είναι ανασφαλής, το παιδί είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσει δυσκολίες κοινωνικής και συναισθηματικής προσαρμογής αργότερα. Επίσης, τα παιδιά με ασφαλή προσκόλληση μπορούν στη συνέχεια να χωριστούν πιο εύκολα από τη μητέρα τους και να αναπτυχθούν ως αυτόνομα άτομα (Hansosn, Prusha &Iverson, 2015).
Αυτό σε καμία περίπτωση, βέβαια, δεν σημαίνει οτι δεν υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης και αναδόμισης της σχέσης μας με το παιδί μας. Όταν αποφασίσουμε να είμαστε μαζί του, συντροφεύοντας και αποδέχοντας τα συναισθήματά του, του προσφέρουμε ασφάλεια και προστασία για να μπορεί να προχωρίσει ανεξάρτητο και δυνατό.
Σύμμαχος του γονιού στο δρόμο της βελτίωσης της σχέσης του με το παιδί του μπορεί να φανεί η συμβουλευτική γονέων είτε σε ατομικό είτε σε ομαδικό επίπεδο. Μέσα απο αυτήν την διαδικασία βελτιώνεται πρώτα το άτομο (γονιός) και σαν συνέχεια αυτού έρχεται και η βελτίωση της σχέσης του με το παιδί του και τελικά όλη αυτή η δουλειά καθρεφτίζεται στην συμπεριφορά του παιδιού.
Editor: Ειρήνη Καλοτεράκη
Commenti